Wat als tennis zijn ziel verliest? De kwestie van robotarbitrage, tussen traditie en ontmenselijkte moderniteit
In een maatschappij die voortdurend evolueert, heeft technologie onvermijdelijk een belangrijke plaats in ons dagelijks leven ingenomen. Alle domeinen zijn getroffen, en de sport vormt daarop geen uitzondering. Al 40 jaar volgen revolutionaire innovaties met millimeterprecisie elkaar op.
De tenniswereld, rijk aan een eeuwenoude geschiedenis, wordt geconfronteerd met de opkomst van technologieën die de spelregels herdefiniëren. Waar de kampioenen van vroeger vertrouwden op hun instinct en ervaring, beschikken de spelers van vandaag over hulpmiddelen als videobeoordeling en hawk-eye.
Die zorgen voor grotere nauwkeurigheid en rechtvaardigheid, maar roepen ook fundamentele vragen op over de essentie van sport. Dit dossier verkent de uitdagingen rond deze overgang naar technologisch arbitrage, en belicht de spanningen tussen het bewaren van tradities en de komst van een moderniteit die soms als ontmenselijkend wordt ervaren.
HAWK-EYE, ELC, VIDEO: DE NIEUWTJES DIE HET TENNIS DOOREENSCHUDDEN
Door het mogelijk te maken de geldigheid van de opslag te controleren, heeft Cyclops (daar komen we later op terug) de weg vrijgemaakt voor een tijdperk waarin precisie op de baan essentieel is geworden. Deze revolutie betekende niet alleen een aanzienlijke verandering in het tennisecosysteem, maar lag ook aan de basis van de belangrijke beslissingen die volgden. Met name de invoering van het hawk-eye-systeem, en recenter van Electronic Line Calling (ELC) en videobeoordeling.
Het computersysteem Cyclops, dat al in de jaren tachtig door de ATP en de WTA werd ingevoerd, was een eerste revolutie. Het maakte het destijds mogelijk vast te stellen of de service van de spelers al dan niet in het juiste vak stuitte.
Het werd voor het eerst gebruikt op Wimbledon in 1980, voordat het een jaar later op de US Open en vervolgens op de Australian Open werd getest. Daarna maakte deze beperkte versie plaats voor hawk-eye, een technologisch hulpmiddel dat een essentieel onderdeel van het tennis is geworden.
Het stelt spelers in staat de beslissingen van lijnrechters aan te vechten wanneer zij denken dat een bal die uit is gegeven toch binnen de lijnen viel, of omgekeerd. Het is een betrouwbaarder en duurzamer systeem. Twintig jaar na het eerste gebruik van de technologie deed de mogelijkheid om challenges te gebruiken zijn intrede.
Een beslissende clash Williams-Capriati voor de komst van hawk-eye
Het idee om hawk-eye te integreren in professionele toernooien werd in 2004 als vanzelfsprekend ervaren. Bij de US Open werd hawk-eye ter beschikking gesteld van de televisie-uitzending, terwijl de scheidsrechters er op de baan geen toegang toe hadden. Tijdens de kwartfinale tussen Serena Williams en Jennifer Capriati konden de televisiekijkers zo getuige zijn van de fouten die uiteindelijk de wedstrijd kostten aan degene die 23 Grand Slams zou winnen.
"De reden waarom hawk-eye belangrijk werd, is dat ze al mijn ballen uit riepen, zelfs als ze niet eens dicht bij de lijnen waren. Het werd systematisch uit geroepen. Het werd onmogelijk om te spelen", verklaarde Williams in augustus 2022.
En Christopher Clarey, Amerikaanse sportjournalist en tennisauteur, bevestigde dat tegenover CNBC. "Het duel tussen Williams en Capriati was fundamenteel. Tijdens die wedstrijd begon de US Open een hawk-eye-systeem te testen dat op televisie zichtbaar was. Het grote publiek beschikte daardoor over meer informatie dan de speelsters zelf. Er was een groot verschil tussen wat de mensen zagen en wat er werkelijk op de baan gebeurde."
De vele beslissingen die in die partij ongunstig uitvielen voor Serena Williams, baarden vanzelfsprekend zorgen. Dankzij deze wedstrijd leek de verplichting om hawk-eye in de stadions ter beschikking van de spelers te stellen, onontkoombaar.
Tijdens het toernooi van Miami in 2006 was de Amerikaanse Jamea Jackson de eerste die verzocht om de plaats op de baan terug te zien waar een bal had gestuit. In de maanden daarop begonnen de US Open (2006), de Australian Open en Wimbledon (2007) hawk-eye te gebruiken.
ELC, een instrument met millimeternauwkeurigheid
Een andere nieuwigheid in het tennis van de laatste jaren is ELC (Electronic Line Calling). Daarmee kan binnen een fractie van een seconde worden bepaald of een bal die dicht bij de lijnen landt, in of uit is. ELC detecteert bovendien automatisch eventuele voetfouten bij de service.
Deze procedure werd voor het eerst gebruikt tijdens de Next Gen ATP Finals 2017. Met de automatische aankondiging van ballen zijn lijnrechters overbodig geworden en zijn ze geleidelijk verdwenen van de professionele banen.
Ben Figueiredo, directeur innovatie van hawk-eye in het tennis, beschrijft de werking van ELC: "We hebben camera's die rondom de baan zijn geïnstalleerd en gekalibreerd zijn om de positie van de speler en de bal gedurende de hele wedstrijd te volgen.
In feite gebruiken we acht van de twaalf camera's, maar als een van die camera's beschadigd raakt of minder kracht heeft, voorkomen we zo dat we aan precisie inboeten. Alles installeren duurt drie dagen.
Op de US Open hebben we in totaal twaalf camera's per baan, plus zes andere om voetfouten te detecteren. In totaal zijn het er 204. De precisie van het systeem gaat tot op de millimeter, en de ITF (de Internationale Tennisfederatie) heeft dit systeem goedgekeurd."
COVID, een kantelpunt voor technologie in het tennis
Hawk-eye werd zo gedurende een vijftiental jaar volledig geïntegreerd in het professionele circuit. Toch kende het tennis een tweede grote keerpunt tijdens de COVID-19-pandemie. Terwijl een groot aantal evenementen werd geschrapt vanwege de gezondheidssituatie, versnelden de instanties het proces van "robotisering" van de sport.
Zo kondigde de US Open al in de zomer van 2020 aan dat ELC de plaats van de lijnrechters zou innemen op de twee grootste stadions van het New Yorkse complex. De Arthur Ashe- en Louis Armstrong-banen waren toen voor 100% uitgerust met het elektronische systeem. De Australian Open volgde het voorbeeld van de Amerikaanse Grand Slam en werd enkele maanden later de eerste Major die deze technologie voor 100% gebruikte, zonder lijnrechters.
ATP bekrachtigde definitief de komst van ELC in 2023
Om het risico op fouten zo veel mogelijk te beperken, nam de ATP in 2023 ELC aan. Daarmee werd meteen ook het einde van de lijnrechters op de toernooien vanaf het seizoen 2025 bezegeld.
"Dit is een historisch moment voor onze sport. Traditie staat centraal in het tennis en de lijnrechters hebben door de jaren heen een belangrijke rol gespeeld", verklaarde ATP-voorzitter Andrea Gaudenzi na de aankondiging van de invoering van ELC in 2023.
"Dat gezegd hebbende, hebben we de verantwoordelijkheid om innovatie en nieuwe technologieën te omarmen. Onze sport verdient het meest nauwkeurige arbitragesysteem dat mogelijk is en we zijn verheugd dat we dit vanaf 2025 op ons hele circuit kunnen invoeren", motiveerde de Italiaanse bestuurder destijds.
Overigens hebben drie van de vier Grand Slams deze methode ook ingevoerd: alleen Roland-Garros, dat op gravel wordt gespeeld, blijft tijdens zijn jaarlijkse twee weken gebruikmaken van lijnrechters. Het debat over de komst van hawk-eye en video naar Porte d’Auteuil blijft hevig woeden in de wereld van de kleine gele bal.
Video beschikbaar in de grote ATP-toernooien vanaf 2025
Ter aanvulling van het geheel deed ook videobeoordeling zijn intrede, na een eerste test tijdens de Next Gen ATP Finals 2018. Deze is al jaren erg populair in teamsporten als voetbal en rugby en maakt het mogelijk om verkeerde beslissingen van scheidsrechters in bepaalde fases van het spel te corrigeren.
In tennis kan video worden gebruikt om te kijken of een bal twee keer heeft gestuit aan de andere kant van het net. De ATP kondigde in februari 2025 aan dat alle Masters 1000-toernooien voortaan over video zouden beschikken, wat een grote stap vooruit betekent.
"Stoelscheidsrechters zullen beslissingen kunnen herbekijken, met name bij 'not up' (twee keer stuit), fouten, 'touch' (als een tegenstander de bal licht raakt), 'hindrance' (hinderen tijdens een punt), tel- en scoringsfouten en eventuele situaties van diskwalificatie. Dit zal de arbitrage nauwkeuriger maken.
Dit is het vervolg op een revolutionair jaar voor deze sport. Voor de allereerste keer maken alle professionele toernooien, op alle ondergronden, gebruik van het elektronische systeem voor live foutdetectie, in het kader van de voortdurende inspanningen om spelers en fans de meest nauwkeurige normen te bieden", verklaarde de ATP begin 2025.
DE TRADITIE BLIJFT AANWEZIG
Terwijl vrijwel het hele professionele circuit elektronische arbitrage invoert, blijft Roland-Garros trouw aan zijn lijnrechters. Een bewuste keuze, balancerend tussen eerbied voor tradities en het verdedigen van een zekere romantiek van het Franse tennis.
Roland-Garros blijft terughoudend tegenover technologie
Als enige Grand Slam op gravel is Roland-Garros de laatste van de vier Majors die weerstand biedt tegen de komst van ELC op het professionele circuit. Omdat op deze ondergrond ballen duidelijke afdrukken achterlaten die bruikbaar zijn voor de stoelscheidsrechter, vindt de organisatie het niet nodig om dit systeem in te voeren.
Roland-Garros bevestigde in een persbericht bovendien dat de lijnrechters ten minste tot 2026 van de partij zullen blijven om de traditie van het toernooi voort te zetten: "Tijdens de editie van 2025 waren er 404 officials aanwezig. Onder hen telden we 284 Franse vertegenwoordigers uit alle Franse liga’s.
Deze scheidsrechters en lijnrechters worden zorgvuldig geselecteerd uit ongeveer 30.000 officials in Frankrijk, die het hele jaar door arbitreren binnen de liga’s, de departementale comités en de bij de FFT aangesloten clubs. Deze beslissing draagt bij aan de eigenheid van Roland-Garros, dat het laatste Grand Slam-toernooi is dat nog een beroep doet op lijnrechters."
Lijnrechters, een ‘menselijke kant’ die dreigt te verdwijnen
Toch pleiten de meeste spelers ervoor om het geautomatiseerde systeem ook in de Franse hoofdstad in te voeren. Figueiredo heeft begrip voor de situatie: "Het is aan de toernooien om te beslissen of ze het willen gebruiken of niet. Ik weet dat Roland-Garros het fijn vindt om lijnrechters te behouden en om scheidsrechters van hun stoel te zien komen om naar de afdruk te gaan kijken."
"De Fransen vragen zich echt af of ze het daadwerkelijk nodig hebben. Overal ter wereld hebben toeschouwers een andere band met tradities. Alleen al het feit dat scheidsrechters naar beneden komen en de afdruk aan de spelers tonen, helpt om deze gewoonte in ere te houden. Als Roland-Garros besluit hawk-eye te installeren, waarbij alle beslissingen realtime worden genomen, zal het toernooi dat menselijke aspect verliezen", vult Clarey aan.
Hawk-eye heeft een niet te verwaarlozen kostprijs
Ben Figueiredo, die de technologie op de banen van de US Open door en door kent, is zich er echter van bewust dat de installatie van de camera's een prijs heeft: "De uitrusting kost ongeveer 100.000 dollar per baan. Wij zijn eigenaar van al het materiaal en we hebben al meer dan vijftien jaar een partnerschap met de USTA (de Amerikaanse tennisfederatie). Zij betalen hier alles", zegt hij.
Christopher Clarey bevestigt dat: "Het is erg duur om ELC te installeren als je een beperkt budget hebt, en het is niet eenvoudig te installeren. Dat vormt een drempel voor veel kleinere toernooien."
EEN ALLOMPRESENTE MAAR GEBREKKIGE TECHNOLOGIE
Hoewel technologie de tenniswereld blijft revolutioneren, is ze niet zonder beperkingen en controverses. Recente incidenten hebben de tekortkomingen en onduidelijkheden blootgelegd die blijven bestaan, en die tot discussies leiden onder spelers en scheidsrechters op het professionele circuit.
Van het onvermogen om beoordelingsfouten in cruciale momenten te corrigeren tot de starheid van de regels rond het gebruik van video: deze voorbeelden tonen aan dat technologie niet altijd rechtvaardigheid op de baan kan garanderen.
De grenzen van technologie in tennis
Video heeft enkele haperingen gekend. In de derde ronde van de US Open 2024 tussen Anna Kalinskaya en Beatriz Haddad Maia ging een omstreden punt de wereld rond. Terwijl ze naar voren sprintte, speelde de Braziliaanse de bal omhoog op een stopbal van haar tegenstandster. Verrast miste de Russische haar volgende slag. Na het raadplegen van de video konden de toeschouwers zien dat de bal van Kalinskaya twee keer had gestuit voordat Haddad Maia hem terugspeelde.
Het door Haddad Maia gewonnen punt was dus ongeldig, maar zelfs na het bekijken van de videobeelden was de stoelscheidsrechter niet in staat om de oorspronkelijke beslissing terug te draaien. Het punt werd dus alsnog aan Haddad Maia gegeven. Dit incident bleek een kantelpunt in de wedstrijd, waarna de Zuid-Amerikaanse speelster doortrok naar de zege (6-3, 6-1).
Een soortgelijk voorbeeld deed zich voor op de Australian Open 2025 tussen Iga Swiatek en Emma Navarro. De Poolse leidde met 6-1, 2-2 voordeel op haar opslag, toen een korte bal van de Amerikaanse haar naar het net dwong. Na een goed geplaatste tegenstopbal won ze uiteindelijk het punt. Maar Navarro, die leek te hebben gezien dat haar vorige bal twee keer had gestuit, vroeg de stoelscheidsrechter om de video te gebruiken.
Het reglement is in dit soort situaties echter heel duidelijk. Een speelster kan alleen om de video vragen als ze onmiddellijk stopt met spelen, zelfs als het punt doorgaat. Een risicovolle methode, zoals Navarro zelf zei.
"Ik heb het punt niet gestopt. Ik heb de volgende bal nog gespeeld en daarom kon ik de video niet raadplegen. Ik denk dat het beter zou zijn als we de mogelijkheid hadden om een herhaling te krijgen, zelfs als we doorspelen, want alles gaat heel snel. Ik heb de scheidsrechter gevraagd of ik het punt kon terugzien, en ze zei dat dat niet kon omdat ik niet was gestopt", legde de Amerikaanse uit op de persconferentie na de wedstrijd.
"Het is aan de scheidsrechter om een beslissing te nemen"
"Je speelt je slag, zij speelt de bal terug en je denkt dat het punt doorgaat. Weet je, in mijn hoofd dacht ik dat ik het punt misschien toch nog zou winnen door het gewoon uit te spelen.
Het is een beetje deprimerend om midden in een rally te moeten stoppen. En als je stopt en om de video vraagt, kan het zijn dat de bal helemaal niet twee keer heeft gestuit. Uiteindelijk is het aan de stoelscheidsrechter om een beslissing te nemen.
Het is moeilijk om iemand in het bijzonder iets te verwijten, het is een lastige keuze. De regels zouden anders moeten zijn, omdat we in staat zouden moeten zijn om naar de beelden te kijken om een definitieve keuze te maken", betreurde Navarro.
Het incident Fritz-Nakashima in Cincinnati in 2024
De voorbeelden van tekortkomingen in het hawk-eye-systeem en meer bepaald in ELC zijn talrijk. Tijdens de Masters 1000 van Cincinnati 2024 tussen Taylor Fritz en Brandon Nakashima ontstond er ophef over een bal die over de achterlijn uit ging. Fritz stopte even, in de veronderstelling dat ELC zou bevestigen dat de bal uit was. Maar het punt ging verder.
Pas enkele slagen later onderbrak scheidsrechter Greg Allensworth de rally, waarna hij in gesprek ging met Fritz: "Zeg me niet dat we midden in een rally moeten stoppen met spelen terwijl we ELC hebben", zei de Amerikaan tegen de ATP-official. "Ik begrijp u, maar zo werkt het nu eenmaal", antwoordde die. Uiteindelijk werd het punt nog eens overgespeeld, terwijl het logischerwijs aan Fritz had moeten worden toegekend.
TECHNOLOGIE: EEN REVOLUTIONAIRE MAAR VERBETERBARE EVOLUTIE
Sinds het midden van de jaren 2000 heeft technologie een zeer belangrijke plaats ingenomen in het tennis. Hawk-eye, geautomatiseerde aankondigingen, video: alles is erop gericht het werk van de stoelscheidsrechter te vergemakkelijken.
Het uitrusten van banen met geautomatiseerde arbitragesystemen betekent een belangrijke wending in de geschiedenis van deze sport. Hoewel deze vooruitgang onmiskenbare garanties biedt op het vlak van precisie en eerlijkheid, roept ze tegelijkertijd vragen op over de toekomst van menselijke interacties tijdens wedstrijden.
Het behoud van de traditionele geest van het spel wordt eveneens bedreigd. De zoektocht naar een evenwicht tussen innovatie en respect voor de fundamentele waarden lijkt essentieel opdat de wereld van de kleine gele bal zijn aantrekkingskracht en authenticiteit behoudt.
Een sporttechnologiemarkt die blijft groeien
Tegen 2030 zou de markt voor technologie in de sport 25,7 miljard dollar moeten bereiken, wat een stijging van 26% zou betekenen ten opzichte van 2023. Wat tennis betreft, zal deze sport steeds verder "gerobotiseerd" raken met de komst van ELC en video in vrijwel alle professionele toernooien.
Alleen Roland-Garros vertrouwt nog op lijnrechters. Toch blijven de vele controverses over afdrukken op gravel en de oproepen van meerdere spelers om technologie in Parijs in te voeren, actuele discussiepunten. De organisatie van de Parijse Grand Slam zal zich daar heel binnenkort over moeten buigen.
Tegelijkertijd verandert de opkomst van artificiële intelligentie in de samenleving uiteenlopende sectoren, door processen te automatiseren, diensten te personaliseren en de arbeidswereld te herdefiniëren. AI biedt ongekende mogelijkheden om efficiëntie en toegankelijkheid te verbeteren, maar brengt ook grote uitdagingen met zich mee. Vooral op het gebied van vertrouwelijkheid en veiligheid.
Laboratorium van het tennis van morgen: heeft de Next Gen Masters nog een toekomst? 
Tennis: de weinig bekende waarheden over het tussenseizoen, tussen rust, stress en fysieke overleving 
Wat als tennis zijn ziel verliest? De kwestie van robotarbitrage, tussen traditie en ontmenselijkte moderniteit 
Dossiers - Saoedi-Arabië, blessures, oorlog en business: de fascinerende achterkant van tennis onthuld door TennisTemple